میزان و الگوی مرگ و میر ناشی از آلودگی های زیست محیطی حاصل از جنگ عراق و کویت در جمعیت ساکن استان های جنوبی زاگرس و مقایسه آن با ساکنین استان های شمالی زاگرس

مقدمه: جنگ سال 1369 خلیج فارس با حمله عراق به کویت و اشغال نظامی این کشور آغاز شد. ب ه دنبال آن 34 کشور جهان با مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد در دی ماه سال 1369 به نیروهای عراقی مستقر در کویت یورش برده و ارتش عراق را مجبور به عقب نشینی کردند. نیروهای عراقی در جریان این عقب نشینی اقدام به آتش زدن چاه های نفت کویت نمودند و بیش از 600 حلقه چاه نفت به آتش کشیده شد. این جنگ علاوه بر تبعات دیگری که در پی داشت، آلودگی زیست محیطی گسترده ای به دلیل آزاد شدن نفت در آب های خلیج فارس و آلودگی ایجاد شده ناشی از سوخت چاههای نفت و ورود مواد شیمیایی و ذرات ریز حاصل از آن در آب و هوا، ایجاد نمود که کشورهای همجوار از عوارض ناشی از آن متأثر شدند. در ایران نیز به نظر می رسید استان های مجاور منطقه جنگی و نیز استان هایی که در مسیر حرکت دود ناشی از آتش سوزی چاه های نفت قرار داشتند، در معرض اثرات مستقیم و غیرمستقیم این واقعه قرار گرفته باشند. این مقاله به بررسی میزان و الگوی مرگ و میر ناشی از آلودگی های زیست محیطی حاصل از این جنگ در جمعیت ساکن در استان های جنوبی زاگرس و مقایسه آن با استان های شمالی زاگرس می پردازد.   روش کار: مطالعه در بهار سال 1382 در استان بوشهر، شهرستان های جنوبی استان خوزستان، شهرستان های جنوبی استان فارس، شهرستان های غربی استان هرمزگان و شهرستان گچساران از استان کهکیلویه و بویراحمد که طبق نقشه های موجود در مسیر حرکت دود قرار داشتند (به عنوان منطقه مورد) و استا ن های سمنان و مرکزی (به عنوان مناطق شاهد) انجام شد. نمونه برآورد شده شامل 6000 خانوار با سابقه سکونت 13 سال و بیشتر در منطقه تحت مطالعه بود که با نمونه گیری خوشه ای انتخاب شد. در هر خانوار وضعیت اعضای فعلی خانوار و تاریخچه مرگ و میر خانوار از 15 سال قبل، مورد بررسی قرار گرفت.   یافته ها: نهایتاً تعداد 3246 خانوار در منطقه مورد و 3110 خانوار در مناطق شاهد مورد بررسی قرار گرفتند. تعداد افراد 10 سال و بالاتر این خانوارها در منطقه مورد، 14171 نفر و در مناطق شاهد، 11329 نفر بود. به ترتیب 5/48% و 5/47% افراد نمونه های مناطق مورد و شاهد مذکر بودند . میزان مرگ در کودکان زیر یک سال در مناطق مورد و شاهد به ترتیب 9/175 و 4/124 در ده هزار بوده است.   نتیجه گیری: بررسی تاریخچه مرگ و میر در خانوار نشان داد که روند مرگ و میر کودکان یک تا 9 سال از سال 1368 تا 1380 در مناطق مورد، به طور مشخص نسبت به مناطق شاهد در حال افزایش بوده است. میزان های مرگ گروه سنی 60 تا 79 سال در مناطق مورد همواره بیشتر از مناطق شاهد بوده است.